دیوان اشعار ایرج میرزا

ایرج میرزا در سال 1251 خورشیدی در تبریز به دنیا آمد و تمام عمرش را با تنگدستی می‌گذراند. او از محبوب‌ترین شاعران فارسی‌زبان به شمار می‌رود که درون‌مایه‌ی اکثر اشعارش ضدیت با شاه و شیخ و دفاع از آزادی زن می‌باشد. ایرج میرزا با آنکه به خوبی احساس می‌کرد که وضع اجتماعی باید از بیخ و بن تغییر یابد ولی از قوانین تکامل تاریخی جامعه و از نقش توده‌های مردم در راه پیکار تحول اجتماعی آگاهی درستی نداشت. او خود را از فعالیت سیاسی مستقیم برکنار می‌داشت و مرد عمل نه بلکه شاعر میهن‌پرست است که ملت خود را از صمیم قلب دوست دارد و شیفته‌ی عدالت اجتماعی است و نمی‌تواند شاهد دهان بسته‌ی تمامی نابسامانی‌ها و ستم‌ها بر مردمش باشد. از همین روست که به خوبی در اشعارش افکار دموکراتیک خود را با زبان ساده و عام فهم انعکاس می‌دهد و مخصوصاً تزویر و ریای روحانیون و خرافات و تعصبات مذهبی را شدیداً موردبحث و انتقاد قرار می‌دهد. مردم که بسیاری از خواسته‌های خود را در اشعار او یافته بودند از او به گرمی استقبال می‌کردند. با ورود او به تهران به خصوص زنان به خاطر شهامت ایرج در مسئله‌ی رفع حجاب و آزادی زن با شور و شوق فراوان از او استقبال به عمل آوردند و هدایای گران‌قیمتی به او اهدا نمودند. به گفته‌ی چایکین، خاورشناس روس که ناظر این تشریفات بود، این مراسم ساده در شرایط آن روز بسیار معنی دار بود و چنین افتخاری نصیب هیچ شاعر و سیاستمداری نشده است. زندگی پربار ایرج در 22 اسفند 1304 بر اثر سکته‌ی قلبی پایان یافت.
زندگی ادبی این شاعر دارای دو مرحله بود. در مرحله اول که دوران جوانی ایرج بود وی در قالب قصیده به ستایش رجال و خوشامد و تهنیت پرداخت ولی در مرحله دوم که مصادف با دوران پختگی شاعر بود از شاعر درباری بودن کناره گرفت و با پشت سر گذاشتن تجربیات ارزنده و جهان‌بینی تازه‌ای که در اثر سفر اروپا و کسب معرفت و کمالات به‌دست آورده بود مسائل و مضامین تازه‌ای در دنیای شعرش پدیدار شد و سبک جدیدی به وجود آورد. بیشتر اشعار موجود در دیوان او نیز که دارای اعتبار ادبی والایی‌اند در این دوره سروده شده‌اند; مضامین و اندیشه‌های شعر ایرج در انتقاد از وضع سیاسی و اجتماعی کشور، وطن‌دوستی ‌، تشویق جوانان به دانش‌آموزی و فراگیری علوم و فنون جدید و بخصوص علاقه به مادر و تجلیل سپاس از مقام مادر بود ایرج میرزا دراین‌ارتباط یکی از زیباترین اشعار خود را به نام مادر سرود که در زمره زیباترین اشعار بازمانده از ادبیات مشروطیت است.

موضوع(ها):
شعر فارسی - قرن ۱۴

ایرج میرزا ایرج میرزا (پاییز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی در تبریز -‏ ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی در تهران) ملقب به «جلال‌الممالک» و «فخرالشعرا»، از جمله شاعران برجستهٔ ایرانی در عصر مشروطیت (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی) و از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود.