خودآگاهی و استحمار

علوم انسانی

موضوع(ها):
غرب‌زدگی
از خود بیگانگی (فلسفه)
اسلام و غرب
اسلام - تجدید حیات فکری
۸۴ صفحه
کتاب حاضر که هم‌چون دیگر کتاب‌های دکتر شریعتی از روی نوار سخنرانی‌های ایشان پیاده شده است به شرح خودآگاهی و استحمار در جوامع بشری بخصوص در کشورهای جهان سوم اختصاص یافته است. وی عقیده دارد خودآگاهی بر دو قسم است: "خودآگاهی انسانی" و "خودآگاهی اجتماعی" و هر نقشی، هر حرفی، هر دعوتی، سعادتی، لذتی و حتی هر پیشرفتی که در مسیر "خودآگاهی انسانی" و در مسیر "خودآگاهی اجتماعی" مطرح نشود، اغفال اندیشه‌ها از انسان بودن و از مستقل زیستن و در حقیقت استحمار است. و این استحمار بزرگ‌ترین مصیبت و قوی‌ترین قدرتی است که هرگز در طول تاریخ، به مقدار امروز نیامده است. چرا که استحمار در گذشته فقط نبوغ استحمارگران بود و ذوقشان و تجربه‌شان. امروز "علم" هم به کمکش آمده. استحمار تکنیکی شده، فنی شده و مجهز به علم شده! این است که شناختش هم به همان اندازه مشکل شده است. وی در ادامه به توضیح انواع استحمار از قبیل مذهب، زهد، شعر، قومیت، و گذشته‌پرستی پرداخته و متد استحمارگری را شرح و بسط می‌دهد. و در پایان راه‌های استحمار جدید هم‌چون تخصص، علم، توانایی مادی و بدنی، تمدن، آزادی‌های فردی، آزادی جنسی، آزادی زن، و تقلید را معرفی می‌کند. در پایان وی عقیده‌ی خود را چنین بیان می‌کند که: "ولی من چنین فکر می‌کنم که هر مساله‌ای که در پیرامون‌مان مطرح است چه فردی و چه اجتماعی، چه به صورت علم و چه به صورت ادب، چه به صورت مساله‌ی اجتماعی و چه به صورت مساله‌ی اخلاقی، چه به صورت هنر و چه به صورت فلسفه و چه زیبایی‌شناسی، چه به شکل دین و چه به شکل بی‌دینی، همه و همه، اگر ببینیم که در مسیر "خودآگاهی انسانی" یعنی توجه به خویشتن خویش"، و در مسیر "خودآگاهی اجتماعی" یعنی احساس مسئولیت در زمان و در جامعه، و توجه "من" به مجموعه‌ای که وابسته به آن هستم، نباشد، نامش و عنوانش هرچه باشد ولو هرقدر هم حق و مقدس، "استحمار" است: استحمار کهنه، یا استحمار نو!