رمان تاریخی چیست؟

علوم انسانی

رمان تاریخی چیست؟
رمان تاریخی، ژانری ادبی است که طرفداران خاص خود را دارد و شکلی از روایت داستانی است که تاریخ را بازسازی می‌کند و آن را به شیوه‌ای تخیلی بازمی‌آفریند. در این نوع داستانی که براساس وقایع و دوره‌های تاریخی نوشته می‌شود، هم شخصیت‌های تاریخی و هم شخصیت‌های خیالی می‌توانند حضور داشته باشند، اما این به آن معنا نیست که هر آنچه در رمان تاریخی می‌آید، کاملاً معتبر است؛ زیرا برای نویسنده‌ی رمان تاریخی، تاریخ ابزار داستان‌سرایی می‌شود.
یحیی آرین‌پور رمان تاریخی را این گونه تعریف کرده است: «رمان تاریخی آیینه‌ی اوضاع و احوال و زندگی گذشته‌ی ملت‌هاست. این گونه رمان‌ها نه تنها سرگذشت‌ها بلکه صفات و اخلاق، رسوم و عادات، تحولات فکری و اخلاقی و خلاصه وجود و هستی ملل را تصویر می‌کند و جامعه و مردم روزگاران گذشته را، چنان که بوده و زیسته‌اند و اکنون به مرور اعصار و قرون از نظر نسل جدید سترده و پاک شده‌اند، از سر نو زنده می‌کنند.»

رمان تاریخی از کجا آمده است؟
بی‌شک ریشه‌ی این ژانر را باید در ارتباط با حماسه‌ و قدمت چند هزار ساله‌‌اش مثل حماسه‌ی «جنگ‌های تروآ» بررسی کرد. رمان تاریخی در فرانسه‌ی بعد از انقلاب کبیر فرانسه شکل گرفت، در نیمه‌ی نخست قرن نوزدهم به اوج تکامل خود رسید و از طریق ترجمه وارد ادبیات ایران شد.
بسیاری از والتر اِسکات به عنوان اولین نویسنده‌ی رمان تاریخی یاد می‌کنند. گیورگی لوکاس در کتاب «رمان تاریخی» خود نوشته اِسکات با رمان‌های «اسکاتلندی و ویورلی» و «راب‌روی» اولین نویسنده‌ای است که «تاریخ» در دل موقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی داستانش حضور دارد. «گوژپشت نوتردام» ویکتور هوگو می‌تواند مثالی دیگر از رمان‌های عشقی-تاریخی قرن نوزدهم باشد، همان‌طور که «جنگ و صلح» لئو تولستوی.
در ایالات متحده‌ی آمریکا، جیمز فنیمور کوپر نویسنده‌ای ارجمند در حوزه‌ی رمان‌های تاریخی است. در ادبیات فرانسه نیز، گرانقدرترین دنبال کننده‌ی شیوه‌ی اِسکات در رمان‌های تاریخی، بالزاک بود.
این نوع از رمان در دوره‌ی قاجار با ترجمه‌ی آثار الکساندر دوما و جرجی زیدان وارد ادبیات فارسی شد و قدمتی صد ساله دارد. «شمس و طُغرا»، «عشق و سلطنت»، «داستان باستان» و «دام‌گستران» اولین رمان‌های تاریخی ایرانی‌اند که در فاصله‌ی بین سال‌های 1284 تا 1300 نوشته شده‌اند.

ساختار رمان تاریخی چگونه است؟
رمان تاریخی همواره در پی آن است که عمق رویدادهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی را از زوایای مختلف، تازه و حتی نادیده بکاود. این نوع از داستان بسته به دغدغه‌ی نویسنده و انتخاب موضوع توسط او می‌تواند با ستایش، نکوهش و انتقاد، علت‌یابی و... همراه باشد.
رمان‌های تاریخی معمولاً سه دسته‌اند:
1. دوره‌ای نسبتاً طولانی از روزگار گذشته به قصد توصیف تاریخ و جامعه در دل داستان، عرضه می‌شود.
2. داستان‌هایی با محوریت زندگی اشخاص تاریخی که در مرکز این روایت‌ها دلاوران، قهرمانان ملی، شخصیت‌های عملی-فرهنگی و احیاناً مذهبی قرار دارند.
3. یک حادثه‌ی تاریخی مهم ساختمان داستانی اثر را شکل می‌دهد.

رمان تاریخی نویسان کدام‌اند؟
والتر اسکات (ایوانهو) - برنارد کورنول (احمق‌ها و فانی‌ها) - تولستوی (جنگ و صلح) - تریسی شوالیه (دختری با گوشواره‌های مروارید) – الکساندر دوما (ژوزف بالسامو) – میکا والتاری (سینوهه پزشک مخصوص فرعون) - ویلیام گولدینگ )وراث) - ماریا هامل (سرزمین مادری) - مارکوس زوساک (دزد کتاب) - سیمون ون بوی (وهم جدایی) - دیوید آر. گیلهام (شهر زنان) - دیوید بنیاف (شهر دزدان) - جورج مک‌دونالد فریزر )خاطرات ژنرال فلاشمن( - پاتریک اُبرایان )استاد و فرمانده( - پنه‌لوپه فیتزجرالد )گل آبی( - رز ترمین )احیاء( - پت پارکر )نوزایش( - هیلاری مانتل )ولف ‌هال( - ژان گور (خواجه‌ی تاجدار) – هارولد لمب (کوروش کبیر) - حسینقلی مستعان (رابعه) - حسین مسرور (ده نفر قزلباش) – محمدباقر میرزا خسروی (شمس و طُغرا) – حمزه سردادور (افسانه‌ی قاجار) – عبدالحسین صنعتی‌زاده (مانی نقاش) – رحیم‌زاده صفوی (شهربانو) – محمدحسین رکن‌زاده آدمیت (دلیران تنگستانی) و... .