مرزبان‌نامه

ادبیات

گردآورنده: خلیل خطیب‌رهبر

کتاب مرزبان‌نامه در اصل به زبان مازندرانی، نوشتهٔ اسپهبد مرزبان بن رستم در سده چهار هجری قمری است.
بعدها سعدالدین وراوینی آن را از زبان طبری به فارسی دری نقل کرد. این اثر یکی از آثار ارزنده زبان فارسی است که در نیمه اول سده هفتم هجری قمری از زبان طبری باستان به زبان پارسی دری برگردانده شد.
پیش از سعدالدین وراوینی، محمد بن غازی مَلَطیَوی که دبیر سلیمان شاه بن قلج ارسلان (۵۸۸–۶۰۰) پادشاه سلجوقی روم بوده‌است در سال ۵۹۸ و حدود ده سال پیش از وراوینی این کتاب را اصلاح و انشا نموده و آن را روضةالعقول نامیده‌است. چنان‌که از مقایسه آن با روضة العقول برمی آید، بعضی از حکایات و ابواب اصلی کتاب در این ترجمه حذف شده که وراوینی خود نیز به این معنی اشاره کرده‌است. تاریخ ترجمه مرزبان‌نامه و تهذیب آن به دست وراوینی کاملاً معلوم نیست، ولی مسلماً بین سال‌های ۶۰۷–۶۲۲ اتفاق افتاده‌است.
اصل طبری این کتاب از دست رفته (بسیاری این را به خاطر آب و هوای مرطوب مازندران می‌دانند که اجازه ماندن این کتاب را نداده است) و ترجمه‌های فارسی، ترکی و انگلیسی آن موجود است.